خواص جینسینگ قرمز، نحوه فرآوری و مصرف آن

مقدمه

جینسینگ از مهترین گیاهان دارویی شرق آسیاست که ریشه آن قرن ها در طب سنتی چین و کره برای تقویت بدن به کار گرفته شده است. جینسینگ قرمز از بخار پز کردن جینسینگ تازه بدست می آد و نسبت به نوع سفید پایدارتر و از نظر ترکیب های فعال پربارتر شناخته می شود. در این نوشته، تصویری روشن از تفاوت ها، تاریخچه، فرآیند تولید، ترکیبات، خواص، انواع جینسینگ موجود در بازار و شیوه مصرف جینسینگ قرمز توضیحاتی نوشته ام.

جینسینگ قرمز و سفید، تفاوت ها و دلایل فرآوری

جینسینگ تازه پس از برداشت معمولا به دو شکل آماده می شود، جینسینگ سفید و جینسینگ قرمز. هر دو از یک گونه واحد یعنی Panax ginseng به دست می یاند، اما فرق اصلی در روش فراوری بعد از برداشتشون هست و همین فرق رنگ، بافت و حتی ترکیبات شیمیایی را تغییر می دهد.

در نوع سفید، ریشه تازه را پوست می گیرند و در هوای آزاد یا زیر آفتاب خشک می کنند تا رطوبت به حدود دوازده درصد یا کمتر برسد. چون خشک شدن کند است، آنزیم های داخل ریشه مدت بیشتری فعال می مانند و ممکن است بخشی از مواد سودمند را تجزیه کنند. نور و اکسیداسیون نیز رنگ ریشه را روشن می کند و ظاهری سفید یا کرم به آن می دهد. این شکل از جینسینگ در چین قدیم زمان امپراتور ها برای تقویت عمومی و مصرف های ملایم کاربرد داشته و در حال طبع ملایم تری نسبت به نوع قرمز آن دارد.

جینسینگ سفید در هنگام برداشت رنگ کرم دارد ودر ،رآیند بخارپزی و خشک شدن به جینسینگ قرمز تبدیل می شود

در نوع قرمز، ریشه تمیز اما پوست نگرفته با دمای نزدیک جوش و برای حدود دو تا سه ساعت ابتدا بخارپز می شود، و بعد خشک شدن تا رطوبت به حدود چهارده تا پانزده درصد یا کمتر می رسد. گرما و بخار بسیاری از آنزیم ها را غیرفعال می کند و جلوی تجزیه ترکیبات مؤثره را می گیرد. هم زمان، رنگ از زرد روشن به قرمز کهربایی یا قهوه ای مایل به قرمز تغییر می کند و بافت سفت تر و کمی شیشه ای می شود. نتیجه ریشه ای بادوام تر است که دیرتر کپک می زند و از نظرانواع جینسنوزیدها نیز با نوع سفید فرق دارد، بعضی ترکیبات بهتر حفظ می شوند و برخی مشتقات حرارتی تازه شکل می گیرند. در نگاه طب سنتی، جینسینگ قرمز اثری گرم کننده و انرژی بخش تر دارد، در حالی که سفید ملایم تر شمرده می شود. تفاوت کلیدی در پس از برداشت است، سفید با خشک کردن طبیعی و رنگ روشن شناخته می شود و قرمز با بخاردهی و سپس خشک کردن و رنگ تیره تر. همین تفاوت در فراوری، از ظاهر گرفته تا ترکیب شیمیایی و کارکرد درمانی، دو چهره متفاوت از ریشه گیاه جینسینگ درست می کند.

تاریخچه کوتاه از ابداع جینسینگ قرمز

مصرف جینسینگ در چین تاریخ چند هزار ساله دارد و در متون کهن پزشکی از آن به عنوان تقویت کننده قوای بدن یاد شده است. اما جینسینگ قرمز به عنوان فرآورده ای فرآوری شده تاریخ کوتاه تری دارد. بنا بر روایت های تاریخی کره، ایده بخاردهی جینسینگ نخستین بار حدود قرن دوازدهم میلادی شرح داده شد. در سال ۱۱۲۳ میلادی، فرستاده ای چینی که به کره سفر کرده بود در سفرنامه خود نوشت  که مردم آنجا ریشه های جینسینگ را بخارپز می کنند و سپس خشک می کنند. بعدها، در دوران سلسله جوسئون و به ویژه در قرن هجدهم، اصطلاح جینسینگ قرمز یا هونگ سام وارد مدارک رسمی شد و نشانه های روش مند شدن این شیوه فرآوری دیده می شود. انگیزه اصلی احتمالا افزایش ماندگاری و امکان تجارت گسترده تر بود چرا که ریشه بخاردهی و خشک شده دیرتر فاسد می شد و راحت تر به مسیرهای دورتر می رسید.

جینسینگ قرمز نیم کیلویی شمس تهیه شده از مرغوب ترین جینسینگ های بازار

از اواخر قرننوزدهم و اوایل قرن بیستم، با نظارت دولت کره و در مقاطعی تحت انحصار دولت  ژاپن، تولید جینسینگ قرمز به شکل صنعتی و استاندارد درآمد. امروز جینسینگ قرمز کره ای یکی از محولات اصلی صادراتی کشور کره جنوبیست در چین هم در دهه های اخیر این شیوه فراگیر شده و آن کشورامروزه از تولیدکنندگان بزرگ جینسینگ قرمز به شمار می آید. برای آشنایی بیشتر با تاریخ جینسینگ قرمز در کره جنوبی میتوانید این نوشته را مطالعه کنید.

فرآیند تهیه جینسینگ قرمز، از مزرعه تا محصول

برای یاد گرفتن نحوه به دست آمدن جینسینگ قرمز باید مراحل کاشت، برداشت و فرآوری آن را شناخت. همانطور که در بالا گفتم جینسینگ گیاهی بارشد کم استت که معمولا در مناطق سردسیر مانند شمال شرق چین و شبه جزیره کره پرورش می یابد. این گیاه برای رسیدن به مرحله برداشت چندین سال زمان نیاز دارد. مرغوب ترین جینسینگ ها معمولا عمری حدود پنج تا شش سال دارند. در کره رسم است که ریشه جینسینگ را دقیقا پس از شش سال برداشت کنند تا حداکثر مواد مؤثره را داشته باشد. خاک غنی، سایه اندازی مناسب و دور نگه داشتن آفات برای رشد مطلوب جینسینگ ضروری است. چین به عنوان بزرگ ترین تولیدکننده جینسینگ دنیا، مزارع وسیعی به ویژه در استان جیلین و حوالی کوه های چانگ بای برای کشت این گیاه اختصاص داده است. پس از چند سال مراقبت، هنگامی که ریشه ها به اندازه و سن مطلوب می رسند، گیاه آماده برداشت می شود.

مزرعه جینسینگ

فصل برداشت معمولا پاییز است، برای نمونه ماه های اکتبر و نوامبر، زمانی که مواد مؤثره در ریشه در بالاترین حد ممکن قرار دارد. کارگران با دقت خاک اطراف ریشه های ضخیم و منشعب جینسینگ را کنار می زنند و ریشه را سالم از زمین خارج می کنند. هر بوته بالغ شامل یک ریشه اصلی چنگال مانند و تعدادی ریشه فرعی نازک تر است. به طور سنتی گفته می شود ریشه هایی که شکل آدمی دارند، با دو شاخه شبیه پا و زواید شبیه دست، ارزشمندترند، هرچند این بیشتر جنبه افسانه ای دارد. بعد از برداشت، ریشه های جینسینگ را تمیز می کنند، بدین صورت که خاک و بقایای گیاهی شسته می شود و ریشه های آسیب دیده یا خیلی نازک جدا می گردد. در گذشته ممکن بود پوست نازک روی ریشه نیز جدا شود، اما برای تهیه جینسینگ قرمز معمولا نیازی به پوست گرفتن کامل نیست، زیرا وجود پوست و بافت های سطحی به حفظ بهتر مواد مؤثره در طی بخاردهی کمک می کند.

مطالعه بیشتر: مکمل جینسینگ، فواید، عوارض  و راهنمای کامل مصرف

ریشه های برداشت شده بر اساس اندازه و کیفیت طبقه بندی می شوند. ریشه های درشت و سالم با شکل متقارن و بدون پوسیدگی در بالاترین درجه قرار می گیرند. ریشه های کوچک تر یا قطعات شکسته برای تهیه محصولات جانبی یا پودر به کار می روند. بسیاری از تولیدکنندگان معتبر تنها از ریشه های درجه یک و دو برای تولید جینسینگ قرمز مرغوب استفاده می کنند.در خرید پودر جینسینگ همیشه حواستان باشد که از پودرهایی که جینسینگ اصل استفاده کردند استفاده کنید و از جاهای معتبر خریداری کنید چرا که خیلی راحت ممکن است با مواد دیگر مخلوط کرده باشند. یکی از محصولات رایج در بازار ایران پودر چاقی جینسینگ است که پودر سنجد را با مواد مضر مخلوط کرده و مضرات بسیاری به همراه دارد. در ویدئوی پودر چاقی جینسینگ درباره این محصول توضیح داده ام.

بخاردهی ریشه های تازه

مرحله بخاردهی کلیدی ترین بخش تبدیل جینسینگ سفید به قرمز است. ریشه های تمیز و دسته بندی شده را درون سبدها یا قفسه های مشبک می چینند و در مخزنی قرار می دهند که بتواند بخار آب داغ را عبور دهد. سپس بخار آب با دمای نزدیک به صد درجه به مدت مشخص، معمولا حدود دو ساعت برای ریشه های کوچک و تا سه ساعت برای ریشه های بسیار درشت، به ریشه ها داده می شود. در شیوه های سنتی تر از دیگ های بزرگ چوبی یا سفالی استفاده می شد که ریشه ها را با اندکی آب در آن می گذاشتند و زیر دیگ آتش ملایمی روشن می کردند و درپوش را محکم می بستند. به این ترتیب ریشه ها در محیطی مرطوب و داغ به آرامی می پزند.

فرآیند بخارپزی جینسینگ سفید و تبدیل آن به جینسینگ قرمز

طی فرآیند بخاردهی، رنگ ریشه ها به تدریج تیره می شود، ابتدا کرم تا زرد تیره و در نهایت قهوه ای مایل به قرمز. دلیل این تغییر رنگ پدیده هایی مانند کاراملیزه شدن قندهای گیاهی و واکنش های مایلارد میان قندها و آمینواسیدهای ریشه است که ترکیبات رنگین و معطر تولید می کند. برای نمونه ماده ای به نام آرژینیل فروکتوز گلوکز، AFG، که یک آمینو قند خاص است، در طی بخاردهی در ریشه جینسینگ تشکیل می شود و تا حدود یک درصد وزنی جینسینگ قرمز را می سازد. این ماده و مواد مشابه حاصل از واکنش های حرارتی به بهبود عطر و نیز خواص آنتی اکسیدانی جینسینگ قرمز کمک می کنند. مهم تر از رنگ و عطر، ساختار شیمیایی ترکیبات دارویی جینسینگ نیز در اثر بخاردهی تغییر می کند. بسیاری از جینسنوزیدهای قطبی در اثر حرارت به انواع کم قطبیت تر تبدیل می شوند. به طور خاص جینسنوزید Rg3 که در جینسینگ سفید مقدار ناچیزی دارد با بخاردهی به میزان قابل توجهی افزایش می یابد. Rg3 یکی از ترکیبات شاخص جینسینگ قرمز است و پژوهش ها اثرات ضدالتهاب و ضدسرطان آن را نشان داده اند.

خشک کردن نهایی

پس از اتمام زمان بخاردهی، ریشه های جینسینگ نرم و مرطوب هستند. باید سریع و کامل خشک شوند تا از کپک زدن یا تخمیر جلوگیری شود. در روش سنتی، ریشه های بخارخورده را در اتاقک های گرم و خشک آویزان می کردند یا روی حصیرهای بامبو پخش میکنند یا چند روز هوای گرم با آتش ملایم یا نور خورشید به آنها می رساندند. در متن های قدیمی آمده است که ریشه های بخارپز شده چهار تا پنج روز زیر آفتاب و جریان هوا خشک می شدند تا به رنگ سرخ شفاف، شبیه گل های گیلاس، دربیاند. امروزه از خشک کن های صنعتی استفاده می شود که دما و رطوبت را کنترل می کنند. هدف این است که رطوبت ریشه به کمتر از حدود چهارده درصد کاهش یابد تا ماده نهایی کاملا خشک و شکننده شود. ابتدا ممکن است ریشه ها با دمیدن هوای گرم خشک شوند و در پایان برای بهبود رنگ و بافت، چند ساعتی در معرض آفتاب یا هوای آزاد قرار می گیرند تا بو و رنگ  جینسینگ بیشتر شود. محصول نهایی باید ظاهری شفاف و براق داشته باشد، به طوری که اگر یک برش نازک از آن در برابر نور گرفته شود، کمی نور را عبور دهد. این شفافیت حاصل تبلور ترکیبات قندی و پلیمری درون ریشه است. بعضی تولیدکنندگان در مراحل پایانی، ریشه های خشک شده را برای مدت کوتاه در عصاره گیاهی یا عسل می خوابانند و دوباره خشک می کنند تا سطح ریشه ها براق و طعمشان شیرین تر شود. این نوع محصول را جینسینگ قرمز عسلی می نامند که گاهی به صورت ورقه های آماده مصرف عرضه می شود. پس از خشک شدن کامل، ریشه های جینسینگ قرمز بسیار سخت و شکننده اند و برای بسته بندی، برش یا آسیاب به راحتی قابل دستکاریند.

جینسینگ قرمز بدست آمده بعد از بخار پزی و خشک کردن

ریشه های آماده شده جینسینگ قرمز معمولا در بسته های غیرقابل نفوذ نسبت به رطوبت بسته بندی می شوند تا کیفیتشان حفظ شود. کارخانه های بزرگ، جینسینگ قرمز را در جعبه های چوبی یا مقوایی شکیل به فروش می رسانند و هر ریشه به طور جداگانه در لفاف محافظ قرار می گیرد. بخشی از تولید نیز به شکل پودر یا قرص برای مکمل های غذایی فرآوری می شود. با توجه به ارزش بالای این محصول، درج نشان اصالت و اطلاعاتی مانند سن ریشه و محل کشت بر بسته بندی اهمیت دارد. جینسینگ قرمز خشک شده اگر در جای خشک و خنک نگهداری شود می تواند تا چندین سال قابل استفاده بماند و بدون آنکه کپک بزند یا خاصیتش را از دست بدهد سالم بماند.
مجموع مراحل بالا سبب می شود جینسینگ قرمز حاصل یک ماده دارویی غلیظ تر و پایدارتر باشد. از چند کیلوگرم ریشه تازه تنها حدود یک کیلوگرم جینسینگ قرمز خشک به دست می آید، زیرا طی بخاردهی و خشک کردن مقدار زیادی آب و برخی ترکیبات فرار از دست می رود. در عوض، ترکیبات مهم گیاه در بافت خشک تغلیظ می شوند.
نکته مهم دیگر اینه که گونه های دیگری از جینسینگ نیز وجود دارد، مانند جینسینگ آمریکایی و پاناکس نوتوجینسنگ یا جینسینگ چینی جنوبی و چند گونه دیگر، اما فرآیند قرمز کردن عمدتا برای گونه آسیایی Panax ginseng به کار می رود. هرچند در سال های اخیر محققان بخاردهی جینسینگ آمریکایی را نیز آزموده اند و مشاهده کرده اند که پروفایل ترکیبات آن هم مشابه جینسینگ قرمز آسیایی تغییر می کند، با این وجود در بازار معمول، اصطلاح جینسینگ قرمز عمدتا به جینسینگ آسیایی بخاردهی شده، چینی یا کره ای، اشاره دارد.

تا اینجا متوجه شدیم که جینسینگ قرمز چگونه بخارپزی می شود بعد از فرآیند بخاردهی جینسینگ را برای قرص و مکمل انتخاب میکنند برای خیلی از مشتریا ما سوال پیش اومده بوده که مصرف مکمل جینسینگ بهتر است یا مصرف ریشه، بخاطر همین برای دوستانی که این سوال را دارند توصیه میکنیم سری به نوشته قرص جینسینگ یا ریشه بزنند. در ادامه درباره ترکیبات فعال جینسینگ قرمز صحبت می کنیم.

ترکیبات فعال و خواص درمانی جینسینگ قرمز

قبلا در نوشته ترکیبات فعال جینسینگ به طور مفصل  درباره ترکیبات فعال جینسینگ و نحوه عملکرد آن ها صحبت کردیم در اینجا یک اشاره کوتاهی به ترکیبات فعال جینسینگ می کنیم.جینسینگ چه سفید و چه قرمز مجموعه ای از مواد شیمیایی گوناگون داره که هرکدام اثرهای خاص خود را بر بدن میذارند. مهم ترین گروه این مواد ساپونین های استروئیدی به نام جینسنوزیدها است. تاکنون بیش از سی نوع جینسنوزید در ریشه پاناکس جینسینگ شناسایی شده که از میان آنها می توان به Rb1 و Rg1 و Rc و Rd و Re اشاره کرد هرکدام  از این جینسینوزید ها ساختار و کارکرد خاص خودشان را دارند. علاوه بر ساپونین ها، ریشه جینسینگ پلی ساکاریدهای پیچیده، پلی فنل ها، اجزای پروتئینی، مقدار کمی آلکالوئیدهای آرام بخش و ریزمغذی های معدنی نیز دارد. همین ترکیب گسترده سبب شده است که جینسینگ به عنوان یک آداپتوژن شناخته شود، یعنی در شرایط استرس و بیماری به تعادل عمومی بدن کمک کند و کارکردهای پایه بدن را پیشتیباتی کند.

بخاردهی در جینسینگ قرمز الگوی جینسنوزیدها را دگرگون می کند. برخی جینسنوزیدهای قطبی در اثر گرما به مشتق های کم قطبیت تر تبدیل می شوند و به این ترتیب هم از تجزیه جلوگیری می شود و هم ترکیب های تازه ای پدید می آید. نمونه روشن این روند افزایش جینسنوزید Rg3 است که در جینسینگ سفید بسیار کم است اما پس از بخاردهی به مقدار چشمگیر می رسد. برا

جینسینگ قرمز تک نفره شمس در بسته بندی دوازده تایی مناسب برای افزایش انرژی و تقویت سیستم ایمنی بدن

ی Rg3 اثرهای ضدالتهاب و ضدتومور و کمک به کنترل قند خون گزارش شده است. ترکیب های دیگری مانند Rh2 و Rg5 که بیشتر در جینسینگ قرمز دیده می شوند نیز در پژوهش ها فعالیت ضدتوموری و محافظت عصبی نشان داده اند. در کنار این افزایش ها ممکن است برخی جینسنوزیدهای حساس به حرارت کاهش یابند، با این حال تراز کلی ترکیبات به سمت اجزای پایدارتر و از نظر زیستی فعال تر حرکت می کند و همین نکته یکی از علت های اثرگذاری پررنگ تر جینسینگ قرمز نسبت به نوع سفید به شمار می آید. آنچه گفته شد خلاصه ای از یافته های پژوهشی است، شدت و گستره اثرها بسته به دوز و سن ریشه و شیوه فرآوری و تفاوت های فردی متغیر است و جایگزین تشخیص یا درمان پزشکی نیست. اگر بیماری زمینه ای دارید یا دارو مصرف می کنید پیش از شروع مصرف منظم فرآورده های جینسینگ با پزشک خود مشورت کنید بخصوص اگر به دیابت و فشار خون مبتلا هستید یا داروهای مونوآمین اکسیداز مصرف می کنید.

خواص و کاربردهای درمانی

جینسینگ قرمز در شرق آسیا به عنوان گیاهی با طیف گسترده ای از اثرهای سودمند شناخته می شود. مصرف آن می تواند برخی شاخص های ایمنی را بهبود دهد و تولید سلول های ایمنی مانند لنفوسیت ها را افزایش دهد و به دلیل پلی ساکاریدها و جینسنوزیدها نقش تنظیم ایمنی و ضدالتهاب ایفا کند. در مطالعات انسانی محدود، کاهش شیوع سرماخوردگی و بهبود پاسخ به واکسن گزارش شده است، هرچند اندازه اثر معمولا متوسط است. جینسینگ از گذشته به عنوان انرژی زا شناخته شده  و در برخی پژوهش ها کاهش احساس خستگی و بهبود سرحال بودن روزانه دیده شده . جینسنوزیدهایی مانند Rg1 بر سامانه عصبی مرکزی اثر محرک ملایم دارند و می توانند تمرکز و سرعت پردازش ذهنی را اندکی بهتر کنند، این اثرها خفیف تا متوسط است و قابل مقایسه با داروهای محرک قوی نیست. در حوزه قلب و عروق، جینسینگ قرمز ممکن است باعث گشاد شدن عروق و بهبود جریان خون شود. جینسنوزید Rg3 اثر گشادکنندگی عروق و ضدانعقاد نشان داده است و می تواند به کاهش تشکیل لخته کمک کند. برخی شواهد به بهبود گردش خون محیطی و کاهش حس سردی دست و پا اشاره دارند. آنتی اکسیدان های موجود نیز از سلول های قلب و عروق در برابر استرس اکسیداتیو محافظت می کنند.

با این حال جینسینگ جایگزین داروهای قلبی نیست و نقش آن مکملی است. در زمینه قند خون، در آزمایش های انسانی و حیوانی کاهش ملایم قند خون و بهبود تحمل گلوکز با جینسینگ گزارش شده است. ترکیب هایی مانند Rb1 و دیگر جینسنوزیدها می توانند حساسیت به انسولین را بیشتر کنند و مسیرهای کبدی مرتبط با گلوکز را تنظیم کنند. جینسینگ قرمز در برخی مطالعات قوی تر از نوع سفید عمل کرده ، اما نتایج کارآزمایی های انسانی یکنواخت نیست، بنابراین استفاده باید در کنار درمان اصلی و با نظر پزشک باشد. در محیط آزمایشگاهی، جینسنوزیدهای Rh2 و Rg3 و Compound K رشد برخی سلول های توموری را مهار کرده اند و مرگ برنامه ریزی شده سلولی را افزایش داده اند.محققین تحقیقات بسیاری درباره تاثیر مصرف جینسینگ بر کمک به سرطان ریه انجام داده اند و نشان داده شده که مصرف آن به بهبود علائم به عنوان مکمل می تواندکمک کند. در مطالعات کوچک انسانی، مصرف عصاره جینسینگ قرمز در کنار درمان استاندارد با کاهش خستگی و تهوع و بهبود کیفیت زندگی همراه بوده و این نتایج امیدبخش است اما جینسینگ درمان جایگزین سرطان نیست و تنها به عنوان مکمل تقویتی مطرح است. در مردان مبتلا به اختلال نعوظ خفیف تا متوسط، برخی کارآزمایی ها بهبود عملکرد را با جینسینگ قرمز نشان داده اند که احتمالا از راه افزایش نیتریک اکسید و بهتر شدن جریان خون رخ می دهد. در زنان یائسه نیز بهبود خلق، کاهش گرگرفتگی و افزایش میل جنسی گزارش شده که البته اندازه اثر متغیره و هنوز شواهد بزرگ و قطعی در دست نیست. جینسینگ قرمز دارای پلی فنل ها و جینسنوزیدهای آنتی اکسیدانه و می تونه رادیکال های آزاد را خنثی کند، این ویژگی از سلول های مغز و کبد و پوست در برابر آسیب اکسیداتیو پشتیبانی می کند. شواهد بالینی برای جوانسازی پوست هنوز محدوده اما نقش حمایتی برای سلامت عمومی محتمل است. به طور کلی، شدت فواید معمولا متوسط است و نتایج به فرد و فرآورده بستگی دارد. جینسینگ داروی تایید شده برای درمان بیماری ها نیست و به عنوان مکمل سلامت شناخته می شود. اگر داروی رقیق کننده خون، داروی فشار خون، داروی قند خون یا داروهای محرک مصرف می کنید، اگر باردار یا شیرده هستید، یا سابقه بی خوابی و تپش قلب دارید، پیش از مصرف منظم جینسینگ قرمز با پزشک مشورت کنید. دوز درست، سن ریشه و کیفیت فرآورده بر نتیجه نهایی اثر جدی دارد.

ریشه، اسلایس و پودر جینسینگ نیم کیلویی شمس در پک بهداشتی و پلمپ شده با طی کردن تمام آزمایشات سموم و فلزات سنگین

هشدار درباره کیفیت در مکمل ها

همه محصولاتی که نام جینسینگ روی آنهاست لزوما مقدار کافی و با کیفیت از ریشه واقعی ندارند. نبود نظارت یکپارچه بر تولید مکمل های گیاهی باعث شده بعضی فرآورده ها از ریشه های کم کیفیت با سن پایین یا بخش های فرعی گیاه تهیه شوند یا با مواد دیگر و پرکننده های ارزان مانند نشاسته مخلوط شوند. در برخی آزمون ها حتی فرآورده هایی دیده شده که به جای جینسینگ خالص از گیاهان دیگر استفاده کرده اند. انگیزه اصلی هم قیمت بالای جینسینگ مرغوبه که سودجویان را به کاهش هزینه با جایگزین های ارزان یا افزودن ناخالصی سوق می دهد. گزارش هایی هم از برچسب گذاری گمراه کننده وجود داشته، مثلا استفاده از جینسینگ چینی ارزان به جای جینسینگ کره ای و عرضه آن با عنوان جینسینگ قرمز کره ای اصل. البته با پیگیری های حقوقی و روش های تشخیص اصالت مانند پروفایل شیمیایی و آزمون های ایزوتوپی تا حدی این موارد کنترل شده با این همه بهتر است که هنگام خرید به چند نکته عمل کنید، برند معتبر انتخاب کنید و از محصولات بسیار ارزان که با سطح ادعاهای درمانی غیرواقعی همراه اند پرهیز کنید.

انواع جینسینگ قرمز، مقایسه جینسینگ چینی، کره ای و آمریکایی

اصطلاح جینسینگ قرمز عمدتا متعلق به گونه  آسیایی Panax ginseng که بومی چین و کره است می باشد . با این حال از نظر منشأ جغرافیایی و گونه گیاهی، انواع گوناگونی از جینسینگ در بازار جهانی دیده می شود که از نظر ترکیب و طبع اثر تفاوت هایی دارند. در این بخش سه نوع مهم را مرور می کنیم ، جینسینگ قرمز چینی، جینسینگ قرمز کره ای که هر دو از گونه Panax ginseng هستند، و جینسینگ آمریکایی Panax quinquefolius.

جینسینگ قرمز چینی

چین خاستگاه اصلی و قدیمی جینسینگه و امروز بزرگ ترین تولیدکننده و مصرف کننده آن به شمار می رود. بیشتر محصول چین از مزارع استان های جیلین، هیلونگ جیانگ و لیائونینگ می آید. فرآوری سفید و قرمز هر دو در چین انجام می شود و جینسینگ قرمز چینی از نظر روش تهیه همان الگوی کلاسیک را دارد، برداشت ریشه های حدود پنج تا شش ساله، بخاردهی نزدیک نقطه جوش برای چند ساعت و سپس خشک کردن تا رسیدن به رطوبت پایین و بافت شفاف. از نظر تاریخی، کره ای ها به دلیل سابقه طولانی استانداردسازی قرمز و نظام درجه بندی سنتی شهرت بیشتری پیدا کرده اند، در حالی که چین تا دهه های اخیر بیشتر مصرف سفید را رایج داشت.

جینسینگ چینی تازه برداشت شده از خاک

امروز اما برندهای معتبر چینی رده های ممتاز قرمز را هم عرضه می کنند. اقلیم و خاک نواحی مختلف چین می تواند نسبت جینسنوزیدها را اندکی جابه جا کند، برای نمونه محصول چانگ بای شان به تعادل ترکیبات شهرت دارد، هرچند تفاوت ها معمولا جزئی است. در بازار جهانی قرمز چینی اغلب ارزان تر از نمونه کره ایست، بیشتر به دلیل حجم تولید و عرضه فراوان و نه لزوما تفاوت ذاتی کیفیت. منها ی اینکه کره های ها در زمینه تبلیغات جینسینگ قرمز خود بسیار بهتر از چینی ها عمل کرده اند و جینسینگ قرمز را به شکل لوکس تری به دست مشتری نهایی رساندند.در طب سنتی چین، جینسینگ قرمز ماده ای گرم و نیرودهنده برای تقویت یانگ شمرده می شود و به شکل شربت، قرص، پودر و حتی تزریقی نیز به کار می رود. از نظر شیمیایی جینسینگقرمز چینی و کره ای بسیار مشابه اند. بخش بزرگی از مواد اولیه جینسینگ دنیا را چین تامین می کند و حتی در خیلی از موقاع جینسینگ های قرمز کره ای در چین کاشته و برداشت می شود و فرآیند بخاردهی و خشک کردن را در کره جنوبی می گذارند.

جینسینگ قرمز کره ای

کره تاریخ  روشن تری درباره بخاردهی و استانداردسازی جینسینگ دارد و سنت برداشت شش ساله، درجه بندی آسمانی و زمینی و خوب و کنترل کیفیت کارخانه ای را نظم و ترتیب دادهاند. در جینسینگ قرمز کره ای انتخاب ریشه های سالم، متقارن و درشت با ظاهر یکنواخت اهمیت دارد و بخاردهی و خشک کردن در شرایط کنترل شده انجام می شود تا محصول نهایی از نظر ظاهر و ترکیب ثابت باشد. دربازار همانطور که بالا اشاره کردم جینسینگ قرمز کره ای معمولا لوکس تر و گران تر عرضه می شود و فرآورده های ویژه مانند قرمز عسلی و عصاره های غلیظ نیز از این جینسینگ بدست می آیند و به بازار عرضه می شوند. باید توجه کرد که به دلیل محدودیتهای زمینی که کره دارد و تقاضای بالا، بخشی از ریشه خام از چین وارد می شود و سپس در کره فرآوری و صادر می گردد.

جینسینگ آمریکایی

گونه Panax quinquefolius بومی آمریکای شمالی است و عمدتا به صورت سفید یعنی خشک شده بدون بخاردهی در بازار عرضه می شود در طب سنتی چین برای این گونه طبعی خنک تر قائل اند و آن را برای تقویت یین و کاهش حرارت مناسب می دانند، در حالی که گونه آسیایی طبعی گرم و انرژی بخش دارد. از نظر ترکیب، این دو گونه همه جینسنوزیدهای اصلی را دارند اما نسبت ها متفاوته برای نمونه نسبت Rg1 به Rb1 در آمریکایی معمولا پایین تر است، به همین دلیل اثر آرام بخش تر و ضد استرس ملایم تری گزارش می شود، در گونه آسیایی Rg1 برجسته تر است و اثر هشدار و افزایش انرژی فوری بیشتر به چشم می آید. در صورت بخاردهی ریشه آمریکایی نیز تیره و قرمز می شود و مشتق هایی مانند Rg3 افزایش می یابد، هرچند در بازار رایج هنوز همان شکل سفید فراگیرتر است.
برای جمع بندی این بخش باید بگم  که جینسینگ قرمز چینی و قرمز کره ای هر دو از یک گونه اند و مسیر فرآوری مشابهی دارند و تفاوت محسوس بیشتر در استانداردسازی، یکنواختی ظاهری و جایگاه بازار دیده می شود. قرمز کره ای معمولا گران تر و لوکس تر است و قرمز چینی فراگیرتر و در دسترس تر. جینسینگ آمریکایی گونه ای متفاوت با طبعی خنک تر و اثر آرام بخش تر است که بیشتر به صورت سفید مصرف می شود و حتی در صورت بخاردهی نیز شخصیت ملایم خود را تا حدی حفظ می کند. برای انتخاب میان این گزینه ها به سن ریشه، منشأ کشت، درجه بندی کارخانه، درصد تقریبی جینسنوزیدها، نوع فرآورده و هدف مصرف توجه کنید. اگر اثر سریع و گرم می خواهید قرمز آسیایی مناسب تر است و اگر اثر نرم تر مد نظر است آمریکایی  انتخاب بهتری خواهد بود.

نحوه مصرف جینسینگ قرمز

برای دمنوش از ورقه های خشک استفاده کنید. مقدار آغاز مناسب یک تا دو گرم است که معمولا سه تا پنج برش نازک می شود. قوری را با دویست و پنجاه تا سیصد و پنجاه میلی لیتر آب تازه جوش پر کنید، برش ها را اضافه کنید و قوری را پانزده تا بیست دقیقه بر روی حرارت بسیار ملایم نگه دارید تا قل ریز بزند و جوش شدید ندهد. همان برش ها را می توانید دو تا سه نوبت دیگر هم دم کنید و هر بار حدود پنج دقیقه به زمان اضافه کنید. اگر می خواهید نوشیدنی را در طول روز بنوشید، چهار تا شش برش را در ترموس با پانصد میلی لیتر آب جوش بریزید و دو تا سه ساعت بماند و سپس جرعه جرعه مصرف کنید. برای تعدیل تلخی می توانید اندکی عسل اضافه کنید یا چند قطره لیمو تازه بریزید. در روزهای سرد می توان یک تکه زنجبیل یا چوب دارچین افزود تا نوشیدنی گرم تر و خوش عطرتر شود. از شکر زیاد پرهیز کنید تا اثر سنگین نشود.در مقاله دمنوش جینسینگ درباره ۱۹ نوشیدنی مختلفی که می توانید با جینسینگ درست کنید توضیحاتی داده ام.
اگر پودر جینسینگ خریدید، نیم قاشق چایخوری یعنی حدود نیم تا یک گرم را در آب گرم نه داغ حل کنید و آهسته بنوشید. می توان مقدار کم پودر را زیر زبان گذاشت و پس از یک دقیقه آب گرم نوشید. از روزی یک بار آغاز کنید و اگر خوب تحمل شد به روزی دو بار برسید. پودر برای مخلوط کردن با فرنی سبک صبحگاهی یا همراه یک کاسه کوچک ماست کم چرب نیز مناسب است، البته با فاصله از داروهای روزانه تا خدای ناکرده تداخلی پیش نیاید. درباره نحوه مصرف پودر جینسینگ و خواص و عوارض آن توضیحات زیادی در هایلایت داده ام.

اگر شیره یا عصاره غلیظ دارید، چون غلظت بالاست از نصف قاشق چایخوری آغاز کنید و یک تا دو بار در روز مصرف کنید. بهتر است شیره را در آب ولرم حل کنید یا با عسل کم مخلوط کنید و به آرامی بنوشید.در خرید عصاره و شیره بسیار دقت کنید چرا که محصولات تقلبی در این زمینه بسیار فراوانند و فقط از مراجع معتبر خرید کنید.

عصاره جینسینگ خالص شمس

بهترین زمان مصرف صبح پس از صبحانه یا ظهر پس از یک میان وعده سبک است. اگر به بی خوابی دچار می شوید از مصرف پس از ساعت پنج عصر پرهیز کنید. مصرف با معده خالی ممکنه باعث ناراحتی معده شود،بخاطر همین بعد از یک میان وعده سبک مصرف آن توصیه می شود.. اگر داروی قند خون یا فشار خون یا رقیق کننده خون مصرف می کنید، فاصله دو تا سه ساعته را رعایت کنید و پیش از مصرف منظم با پزشک مشورت داشته باشید. در دوران بارداری و شیردهی و در فشار خون بسیار بالا احتیاط لازم است و بدون نظر پزشک اقدام نکنید.
دوز روزانه معمول برای دمنوش از ریشه خشک یک تا دو گرم است. برای پودر نیم تا یک گرم و حداکثر تا دو گرم در روز مناسب است. عصاره های استاندارد را بر اساس برچسب تنظیم کنید و اگر میزان عصاره فعال اعلام شده، معمول آن میان دویست تا چهارصد میلی گرم در روز است. مصرف پیوسته سه تا چهار هفته ای با یک هفته فاصله استراحت روشی خوش تحمل است. اگر هدف افزایش انرژی روزانتونه نوبت صبح کافی است. اگر هدف کاهش خستگی عصره، نوبت ظهر را نگه دارید و از مصرف دیرهنگام پرهیز کنید. نشانه های سازگاری بدن را زیر نظر بگیرید و دوز را بر همان اساس تنظیم کنید.

مطالعه بیشتر: فواید مصرف جینسینگ

جمع بندی و توصیه پایانی

جینسینگ قرمز حاصل دانش و تجربه طولانی در فرآوری ریشه جینسینگ است. بخاردهی و خشک کردن الگوهای جینسنوزید را دگرگون می کند و محصولی ماندگارتر و غنی تر از نوع سفید به وجود میاورد.جینسینگ قرمز باعث کاهش خستگی و تقویت سیتسم ایمتی بدن و کمک به گردش خون و تنظیم قند می شود اما اندازه آن معمولا متوسط است و نباید آن را اکسیر همه دردها دانست. در زنجیره تامین، چین تامین کننده بزرگ ریشه خام است و کره در استانداردسازی و عرضه لوکس پیشتاز است.

سوالات متداول

چرا بعضی ها با مصرف جینسینگ قرمز زود گرم می شوند؟

طبع جینسینگ قرمز در طب سنتی گرم شناخته میشه و در برخی افراد حس گرما و سرخی صورت یا تپش خفیف پدید می آورد. دوز را کم کنید یا نوبت مصرف را به صبح منتقل کنید و از افزودنی های خنک مانند چند قطره لیمو بهره بگیرید.

اگر قند خون دارم می توانم مصرف کنم؟

در مواردی کاهش ملایم قند گزارش شده است. با پزشک هماهنگ کنید، از دوز پایین آغاز کنید و قند خون را پایش کنید و فاصله با دارو را رعایت کنید.

می توانم هر روز هم دمنوش جینسینگ بخورم و هم شیره؟

بهتر است از یک شکل آغاز کنید تا پاسخ بدن را بشناسید. اگر خوب تحمل شد می توانید دوزهای کوچک از دو شکل را با هم تنظیم کنید و مجموع را در حد توصیه شده نگه دارید.

همراه دمنوش جینسینگ قرمز چی بخورم؟

اندکی عسل برای تعدیل تلخی و چند قطره لیمو برای طراوت مزه معمول ترین همراه است. در روزهای سرد یک تکه زنجبیل یا چوب دارچین به گرمای نوشیدنی کمک می کند.

چقدر طول می کشد تا اثر مصرف جینسینگ قرمز را حس کنم؟

بسیاری در یک تا دو هفته نخست افزایش سرحال بودن را گزارش می کنند. برای اثرهای پایدارتر دوره سه تا چهار هفته ای با یک هفته استراحت مناسب است.

آیا جینسینگ قرمز برای ورزشکاران مفید است؟

به عنوان مکمل انرژی ملایم پیش از تمرین سبک مفید است. اگر تمرین پرفشار دارید از مصرف دیرهنگام و دوز بالا پرهیز کنید تا خواب شب مختل نشود.

در دوران بارداری یا شیردهی چه کنم؟

بدون نظر پزشک مصرف نکنید. در این دوران هر مکمل گیاهی باید با نظر تخصصی باشد.

آیا مصرف طولانی مدت جینسینگ قرمز وابستگی می آورد؟

به شکل کلاسیک وابستگی ایجاد نمی کند، اما بهتر است چرخه های مصرف با فاصله استراحت رعایت شود تا بدن فرصت بازتنظیم داشته باشد.

اگر شب نخوابیدم آیا می توانم نوبت بعدی را حذف کنم؟

بله اگر بی خوابی دیده شد نوبت عصر را حذف کنید و برنامه را به صبح منتقل کنید.